رنگ‌ها کاربرد وسیعی در زندگی ما دارند، شاید چیزی که ما در ظاهر هر ماده یا خوراکی رنگی می‌بینیم، زیبایی و گیرایی آن باشد اما در دل این زیبایی خواص زیادی نهفته است. هر رنگی، بسته به اینکه از چه منبعی استخراج شده باشد، با خود مزایای مختلفی به همراه دارد و بخشی از نیازهای زندگی ما را تامین می‌کنند. انواع رنگ خوراکی که ما در زندگی روزمره خود به شکل‌های مختلف با آن‌ها سروکار داریم نیز دارای خواص مختلفی هستند. این رنگ‌ها یا به صورت مصنوعی و شیمیایی ساخته می‌شوند یا از منابع طبیعی، مثل انواع گیاه و گاهی نیز جانوران استخراج می‌شوند که در این صورت خواص آن‌ها نیز برایمان بیشتر است. رنگ بتاکاروتن یکی از رنگ‌های خوراکی پرمصرف در صنایع غذایی است که معمولا دارای رنگ نارنجی است و ارزش غذایی فوق‌العاده‌ای نیز دارد. در این مطلب می‌خواهیم با این رنگ خوراکی پرکاربرد و پرخاصیت بیشتر آشنا شویم، پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
رنگ بتاکاروتن چیست؟
رنگ بتاکاروتن یک رنگدانه زرد-نارنجی-قرمز است که هرچه غلظت آن بیشتر باشد، طیف رنگی به سمت قرمز پیش می‌رود. این رنگدانه که در طبیعت از هر نوع میوه یا سبزیجات نارنجی رنگ، مثل هویج و کدو تنبل به دست می‌آید، پیش‌ساز ویتامین A است و پس از ورود به بدن، به این ماده تبدیل خواهد شد. بتاکاروتن در حقیقت نوعی پروتئین محلول در چربی است که وجود آن در بدن ما بسیار مهم است و عملکردهای زیادی در بدن به حضور آن وابسته است. زمانی که رنگ بتاکاروتن وارد بدن انسان می‌شود، شکسته شده و با دریافت اکسیژن و همچنین با کمک چربی در نهایت به ویتامین A تبدیل می‌شود.
البته که صددرصد رنگ بتاکاروتن مصرف شده توسط ما در بدن به این ویتامین تبدیل نخواهد شد و این فرآیند تا حد زیادی به شرایط مختلف بستگی دارد اما به طور کلی می‌توان گفت هرچه میزان بتاکاروتن موجود در مواد خوراکی که مصرف می‌کنیم بیشتر باشد (طیف رنگی بیشتر به سمت نارنجی و قرمز متمایل باشد) و از طرفی به همراه آن نیز حجم مناسبی از چربی به بدن وارد شود، فرآیند تبدیل بتاکاروتن به ویتامین A بازدهی بیشتری خواهد داشت و حجم مناسبی از این ویتامین در بدن تشکیل می‌شود.
رنگ بتاکاروتن می‌تواند در طیف رنگی تقریبا وسیعی (از زرد تا قرمز) در طبیعت یافت شود و این رنگ‌ها نیز جز رنگ‌های پرکاربرد در صنایع هستند، وجود چنین تنوع رنگی، سهولت در دسترسی به منابع آن و همچنین وجود خواص بی‌شمار در این رنگدانه پروتئینی، باعث شده صاحبان صنایع به دنبال استخراج آن باشند تا از مزایای فراوانش بهرمند شوند.
خواص رنگ بتاکاروتن
همانطور که پیشتر اشاره کردیم، رنگ بتاکاروتن به صورت مستقیم و غیرمستقیم می‌تواند تاثیرات زیادی بر روی وضعیت سلامت ما داشته باشد و جز پروتئین‌های ضروری برای بدن محسوب می‌شود. مقدار مورد نیاز از این ماده برای مردان برابر با ۶ میلی‌گرم و برای زنان برابر با ۸.۴ میلی‌گرم در روز است. در ادامه با برخی از مهم‌ترین خواص این رنگدانه آشنا خواهیم شد.
حفظ سلامت چشم
یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین تاثیراتی که بتاکاروتن بر سلامت ما دارد، تقویت بینایی است. این یکی از تاثیرات غیرمستقیم بتاکاروتن بر سلامت انسان محسوب می‌شود. چشمان ما برای حفظ سلامت و بینایی خود نیاز به ویتامین A دارند، این ویتامین هیچگاه به صورت خودبه‌خود در بدن ما ساخته نمی‌شود و نیاز به یک پیش‌ساز از یک منبع خارجی دارد. پیش‌ساز ویتامین A، همان بتاکاروتنی است که با مصرف سبزیجات قرمز، نارنجی و زرد به بدن ما می‌رسد. زمانی که رنگ بتاکاروتن وارد بدن می‌شود، طی یک فرآیند شیمیایی به ویتامین A تبدیل می‌شود.
تقویت سیستم ایمنی بدن
یکی دیگر از تاثیرات مهم رنگ بتاکاروتن در بدن، تقویت سیستم ایمنی است. این رنگدانه پروتئینی با داشتن مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان تاثیر زیادی بر حفظ سلامت بدن ما و تقویت سیستم ایمنی بدن دارد. اصولا تمام میوه‌ها و سبزیجاتی که رنگ‌های تیره دارند، حاوی مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان هستند و مصرف آن‌ها برای بدن با خواص زیادی همراه است. آنتی‌اکسیدان با کاهش استرس اکسیداتیو از بدن در برابر بیماری‌هایی مثل آرتروز، آلزایمر، دیابت و بیماری‌های قلبی محافظت می‌کند. همچنین آنتی‌اکسیدان با حذف رادیکال‌های آزاد، موجب تقویت سیستم ایمنی بدن خواهد شد. از طرف دیگر تحقیقات نشان داده رنگ بتاکاروتن باعث افزایش تعداد و فعالیت سلول‌های سیستم ایمنی بدن نیز می‌شود.
زیبایی و سلامت پوست
یکی از تاثیرات رنگ بتاکاروتن بر بدن، افزایش مقاومت پوست در برابر اشعه‌های مضرری است که در اطراف ما وجود دارند. وجود این ماده در بدن باعث می‌شود پوست ما در برابر اشعه فرابنفش خورشید آسیب کمتری ببیند و خاصیت ارتجاعی خود را حفظ کند و دچار خشکی یا چروک نشود. همچنین رنگ بتاکاروتن دارای خاصیت لایه‌برداری نیز است و مصرف آن با حذف سلول‌های مرده پوست و در نتیجه حفظ لطافت و زیبایی پوست همراه است.
حفظ سلامت و تقویت ریه
رنگ بتاکاروتن بر روی سلول‌های اپیتلیوم ریه نیز تاثیرگذار است و مصرف آن باعث می‌شود سیستم تنفسی ما عملکرد بهتری داشته باشد. گفته می‌شود عدم مصرف مقادیر مناسبی از رنگ بتاکاروتن در زنان باردار باعث ایجاد مشکلاتی در سیستم تنفسی جنین خواهد شد. تحقیقات نشان داده بتاکاروتن و ویتامین A ساخته شده توسط آن در بدن، تا حد زیادی می‌تواند از مرگ و میرهای ناشی از بیماری‌های تنفسی جلوگیری کند.
تقویت هوش و حافظه
مطالعات نشان می‌دهد مصرف طولانی‌مدت رنگ بتاکاروتن می‌تواند تاثیرات خوبی بر عملکرد شناختی و تقویت حافظه انسان بگذارد. همچنین آنتی‌اکسیدان موجود در رنگ بتاکاروتن تاثیرات ضدافسردگی دارد و مصرف آن به مقدار کافی و به مدت طولانی می‌تواند از بروز بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات اعصاب و روان، مانند استرس، افسردگی و اضطراب جلوگیری کند.
منابع رنگ بتاکاروتن
منابع مختلفی در طبیعت وجود دارند که می‌توان از طریق آن‌ها رنگ بتاکاروتن موردنیاز بدن را تامین و همچنین برای اهداف صنعتی آن را استخراج کرد. هویج، انواع فلفل دلمه‌ای، بخصوص نوع قرمز (پابریکا)، نارنجی و زرد آن، کدو تنبل، گوجه‌فرنگی، چغندر، انواع آلو، خرمالو، نارنگی، پرتقال، انبه، زردک، طالبی، شلیل و هلو همگی از منابع غنی از رنگ بتاکاروتن هستند.
رنگ بتاکاروتن و کاربردهای آن
رنگ بتاکاروتن به منظور ایجاد زیبایی و همچنین افزایش ارزش غذایی مواد خوراکی مختلف در صنایع غذایی به کار گرفته می‌شود. این رنگ به دو صورت محلول در آب و محلول در چربی، به دو شکل پودری و مایع وجود دارد. از رنگ بتاکاروتن برای تولید این خوراکی‌ها استفاده می‌شود:
- انواع آبنبات
- پودر ژله
- قرص جوشان
- آبمیوه‌ها و نوشابه
- فراورده‌های لبنی مثل پنیر چدار و پنیر موزارلا
- انواع پاستا
- روغن و مارگارین
- بستنی
- انواع کیک و شیرینی
هشدار درمورد مصرف بیش از اندازه بتاکاروتن
با تمام خواصی که رنگ بتاکاروتن دارد، مصرف بیش از اندازه آن می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در بدن شود. رنگ بتاکاروتن ماده‌ای سمی نیست و مشکلات ناشی از مصرف بیش از اندازه آن اغلب کوتاه و گذرا هستند اما بهتر است بدانید مصرف بیش از حد این ماده منجر به هاپرکارتنوئید می‌شود که در پی آن پوست بخش‌های از بدن، بخصوص کف دست‌ها و پاها به رنگ زرد مایل خواهد شد. قطع یا ایجاد تعادل در مصرف بتاکاروتن، باعث از بین رفتن این علایم می‌شوند.
بتاکاروتن؛ زیبا، اشتهابرانگیز و پرخاصیت
رنگ‌های خوراکی باعث جذاب‌تر شدن مواد غذایی می‌شوند که ما به صورت روزانه آن‌ها را مصرف می‌کنیم اما این رنگ‌ها تنها زیبایی ظاهری به غذاهای ما نمی‌بخشند، آن‌ها اگر از منابع طبیعی به دست بیایند، همراه با رنگ زیبا، خواص زیادی نیز به آن‌ها اضافه می‌کنند. رنگ بتاکاروتن یکی از انواع رنگ‌های خوراکی است که همچون رنگ کورکومین، رنگ زرد یا نارنجی دارد و در بسیاری از مواد خوراکی که ما آن‌ها را به این رنگ‌ها می‌بینیم، استفاده می‌شود. بتاکاروتن در کنار ایجاد این رنگ‌های زیبا، بر سلامت چشم‌ها، سیستم ایمنی و همچنین زیبایی ما نیز تاثیر ویژه‌ای دارد. آیا این مقاله برای شما مفید بود؟ آیا تا به حال از رنگ بتاکاروتن استفاده کرده‌اید؟ لطفا نظرات و تجربیات خود را در زیر همین پست به اشتراک بگذارید.